Πέτρος Στυλιανού
Εις μνήμην Πέτρου Στυλιανού
1933-2024
Η γη της πολύπαθης Κύπρου, για την οποία αγωνίστηκε όλη του τη ζωή, δέχθηκε έναν πολύ ξεχωριστό Άνθρωπο, τον Πέτρο Στυλιανού, ο οποίος απεβίωσε στις 25 Απριλίου 2024. Δεν πρόλαβε να δει ελεύθερη την αγαπημένη του Κυθρέα, τον τόπο όπου είδε το πρώτο του φως το 1933, ο αγνός αγωνιστής της ελευθερίας, που συνέδεσε τη βιολογική του πορεία με τον αγώνα, αφήνοντας κάθε προσωπική επιδίωξη πίσω από το κοινό καλό.
Αφού αποφοίτησε από το Παγκύπριο Γυμνάσιο το 1951, φοίτησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών (1951-55) ένας ταλαντούχος συγγραφέας και διανοούμενος που δε δίστασε να εγκαταλείψει τις σπουδές του για να προσφέρει το άπαν των δυνάμεών του στον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ 1955-59. Το 1972 επέστρεψε Αθήνα για να πάρει το πτυχίο του. Αεικίνητος και πρωτοπόρος ίδρυσε την Αθλητική Ένωση Κυθρέας και την ΠΕΟΝ Κυθρέας και διετέλεσε πρώτος γραμματέας τους. Διετέλεσε και Πρόεδρος της Εθνικής Φοιτητικής Ενώσεως Κυπρίων (1953-55) και μαζί με τον Ρένο Κυριακίδη ίδρυσαν τη φοιτητική ανταρτική ομάδα που εισχώρησε στον ένοπλο αγώνα κατά των Άγγλων αποικιοκρατών. Ανέλαβε την οργάνωση του ανταρτικού κινήματος στην περιοχή Λεύκας Ξερού-Πύργου-Κάμπου-Κύκκου. Συνελήφθη για τη δράση του τον Αύγουστο του 1955 και φυλακίστηκε στο φρούριο της Κερύνειας απ’ όπου απέδρασε μαζί με δεκαπέντε άλλους αντάρτες. Μια δεύτερη σύλληψή του, μετά από κατάδοση ενός Τούρκου λοχία δεν στάθηκε ικανή να τον κρατήσει φυλακισμένο, αφού απέδρασε επιτυχώς και πάλι το 1956, ενώ μεταφερόταν από το νοσοκομείο Λευκωσίας στο φρούριο της Κερύνειας για να αναλάβει την αναδιοργάνωση των ΛΟΚ Κακοπετριάς. Συνελήφθη και πάλι τον Ιανουάριο του 1957 και υπέστη τα βάρβαρα βασανιστήρια των αποικιοκρατών. Καταδικάστηκε σε φυλάκιση 15 ετών και μεταφέρθηκε σε φυλακές στο Λονδίνο και στο Κεντ, όπου φυλακίζοντο αντάρτες που θεωρούντο επικίνδυνοι για το καθεστώς. Αφέθηκε ελεύθερος το 1959, με την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας της Κύπρου.
Ο Πέτρος Στυλιανού εργάστηκε άοκνα όλη του ζωή από κάθε θέση την οποία θεωρούσε ότι του έδινε βήμα προσφοράς. Διετέλεσε μέλος της επαρχιακής επιτροπής του ΕΔΜΑ Λευκωσίας (1959-61), αναπληρωτής γενικός γραμματέας της ΣΕΚ (1959-60) και γενικός γραμματέας της (1960-62), γενικός γραμματέας της ΔΕΟΚ (1962-63), της οποίας παρέμεινε επίτιμος πρόεδρος μέχρι το τέλος της ζωής του.
Εξελέγη με το Πατριωτικό Μέτωπο βουλευτής Λευκωσίας (1960-1970) και με το Δημοκρατικό Κόμμα το 1985.
Στον Πέτρο Στυλιανού οφείλεται η ίδρυση του Βυζαντινού Μουσείου στην κατεχόμενη Κύπρο. Ο αγνός αυτός αγωνιστής προώθησε τα νυκτερινά γυμνάσια που θα προσέφεραν ευκαιρίες μόρφωσης στους μη προνομιούχους, καθώς και το Κρατικό Αρχείο Κύπρου. Ήταν ο ιδρυτής και από το 1974 ο Πρόεδρος του Κυπριακού Ιστορικού Μουσείου και Αρχείου. Μα η προσφορά του είναι πράγματι ατέλειωτη. Ήταν ο ιδρυτής, εκδότης και διευθυντής των περιοδικών «Κυπριακός Λόγος» και «Ελεύθερη Κυθρέα», ιδρυτής του περιοδικού «Οικογένεια και Σχολείο» και ιδρυτής και εκδότης του περιοδικού «Αναπηρικό Βήμα». Ήταν ο πρώτος διευθυντής του περιοδικού «Εργατικά Χρονικά» και διεθυντής των εφημερίδων «Εργατική Φωνή», «Εργατικός Αγώνας», «Αλλαγή» και «Τα Νέα».
Από το 1966 ίδρυσε και διετέλεσε πρόεδρος της Παγκύπριας Ομοσπονδίας Αποκαταστάσεως Αναπήρων. Δεν θα μπορούσε να μην προσφέρει τις ανεξάντλητες δυνάμεις του για τους εγκλωβισμένους, και διετέλεσε πρόεδρος της Παγκύπριας Επιτροπής Εγκλωβισμένων (1974-76). Εργάστηκε ως καθηγητής σε σχολές μέσης παιδείας (1973-80) και έπειτα απεσπάσθη ως ερευνητής στο Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών. Δίδαξε στον κλάδο Αρχειακού Βιβλιογραφικού Υλικού της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Κύπρου ως καθηγητής αρχειονομίας (1977-78 και 1978-79). Στον Πέτρο Στυλιανού οφείλεται η ίδρυση της σειράς «Άπαντα Κυπρίων Αγωνιστών».
Το 1979 ανέλαβε ως διευθυντής του Μουσείου Αγώνος και εξέδωσε την Επετηρίδα του Μουσείου 1980.
Η δράση του Πέτρου Στυλιανού δεν θα μπορούσε να μην ξεπεράσει τα γεωγραφικά όρια της αγαπημένης του πατρίδας. Ήταν μέλος της Διεθνούς Οργάνωσης Αρχείων (Παρίσι) και μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της Παγκόσμιας Οργάνωσης Αποκαταστάσεως Αναπήρων. Διετέλεσε γενικός γραμματέας του Κυπροσοβιετικού Συνδέσμου (1964-66), αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Φιλίας Κύπρου-Λαοκρατικής Δημοκρατίας της Γερμανίας (1964-68) και μέλος της Επιτροπής Αφροασιατικής Αλληλεγγύης (1964-66). Τιμήθηκε με πολυάριθμες τιμητικές διακρίσεις και διπλώματα - μετάλλια.
Τον Σεπτέμβριο του 1980 διορίστηκε υφυπουργός Εσωτερικών στην κυβέρνηση Σπύρου Κυπριανού, αξίωμα που διατήρησε μέχρι τον Απρίλιο του 1982. Τον Απρίλιο του 1982 διορίστηκε σύμβουλος του τότε προέδρου της Δημοκρατίας για πολιτιστικά θέματα, δημόσιες σχέσεις και για την ίδρυση Πανεπιστημίου στην Κύπρο, η ίδρυση το οποίου του οφείλει πολλά.
Τον Δεκέμβριο του 1983 πήρε τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο της Λειψίας με θέμα Main Facts and Factors which led to the failure of the British Policy in Cyprus during the first 50 years of its administration. Τον Μάιο του 1985 πήρε τη διδακτορική του διατριβή στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων με θέμα Το κίνημα του Οκτώβρη του 1931 στην Κύπρο.
Ο Πέτρος Στυλιανού δίδαξε, από το 1991, Γλωσσολογία, καθώς και Μεσαιωνική και Νεότερη Ελληνική Λογοτεχνία στο Frederick Institute of Technology.
Ο Πέτρος Στυλιανού υπηρέτησε ως δήμαρχος Έγκωμης κατά την περίοδο 1991-1996 και το αποτύπωμά του στο δήμο αυτό αντικατοπτρίζεται σε πολύ σημαντικά έργα: στη δημιουργία δημοτικής πινακοθήκης, αρχείου κατεχομένων, υπαίθριου μουσείου λαϊκής τέχνης, δημοτικής χορωδίας, μουσείου Β’ Παγκοσμίου πολέμου, στη δημιουργία λέσχης ηλικιωμένων, παιδικής λέσχης, δεκάδων πάρκων και χώρων πρασίνου, από τα οποία ορισμένα αφιέρωσε σε ανθρώπους των γραμμάτων και της τέχνης, όπως τα πάρκα: «ποιητών και άλλων πνευματικών δημιουργών», «Κωνσταντίνου Σπυριδάκι», «Παύλου Ξιούτα» ή πάρκα αφιερωμένα σε εθνικούς αγωνιστές, όπως: «πάρκο πεσόντων και αγνοουμένων εφέδρων καταδρομέων», «Δημήτρη Τσαμκιράνη», «Ηλία Παπακυριακού», «Ποντιακού Ελληνισμού» (στην μνήμη των 350.000 Ποντίων που σφαγιάστηκαν από τους Τούρκους).
Ως δήμαρχος πρωτοτύπησε με την ονοματοδοσία οδών σε ανθρώπους των γραμμάτων, που βρίσκονται ή βρίσκονταν εν ζωή, όπως των: Κώστα Μόντη, Κύπρου Χρυσάνθη, Γιώργου Φιλίππου Πιερίδη, Οδυσσέα Ελύτη, Νίκου Κρανιδιώτη, Ροζιέ και Τατιάνας Μιλλιέξ κ.ά. Επίσης, ως δήμαρχος εισήγαγε τον θεσμό των φεστιβάλ λαϊκού πολιτισμού, των φεστιβάλ κινηματογράφου, των παγκύπριων υπαίθριων εκθέσεων ζωγραφικής και γλυπτικής, των υπαίθριων παγκύπριων εκθέσεων παιδικού/νεανικού βιβλίου κ.ά. συναφών πρωτοβουλιών/εκδηλώσεων. Ο Πέτρος Στυλιανού καθιέρωσε επίσης για πρώτη φορά στην Κύπρο τον θεσμό του επίτιμου πολίτη, ενώ σε ειδικές τιμητικές στήλες που ανάρτησε στο δημοτικό μέγαρο, ο Δήμος Έγκωμης τιμά ετησίως τους πολίτες του που διακρίθηκαν στις τέχνες και στα γράμματα, στον αθλητισμό, τσην τοπική αυτοδιοίκηση, καθώς και στη γυναίκα του Δήμου που διακρίθηκε για την αγωνιστική και κοινωνική της προσφορά. Ακόμη στο «Χρυσό Βιβλίο» του Δήμου καταγράφονται τα ονόματα των μαθητών που διακρίθηκαν πανελλήνια και παγκόσμια στον αθλητισμό, στις τέχνες και στα γράμματα. Δημιούργησε δυο βοτανολογικούς κήπους και έθεσε σε επίσημη τελετή τον θεμέλιο λίθο για την πρώτη φάση πεζόδρομου/ποδηλατοδρόμου στον Δήμο Έγκωμης. Κατασκεύασε επίσης δύο μεγάλα αντιπλημμυρικά έργα. Μερικές από τις πρωτοβουλίες του Δήμου Έγκωμης που έτυχαν παγκύπριας επιδοκιμασίας ήταν η απαγόρευση της ανάρτησης στις δημοτικές πινακίδες ξενόγλωσσων επιγραφών, καθώς και η απαγόρευση της αλληλογραφίας δημοτών-Δήμου σε ξένη γλώσσα.
Ο Πέτρος Στυλιανού αποτελεί πρότυπο δημάρχου και η μελέτη της προσφοράς του στον Δήμο Έγκωμης αναδεικνύει το πόσα μπορεί να προσφέρει ο σωστός άνθρωπος στη σωστή θέση.
Ποτέ δεν σταμάτησε να αγωνίζεται για την ελευθερία της Κύπρου. Μαζί με τον αείμνηστο Βία Λειβαδά ίδρυσαν την Κίνηση για τη Σωτηρία της Κύπρου της οποίας διετέλεσε Πρόεδρος.
Ένα τέτοιο παιδί της θα δεχθεί η γη της Κύπρου, έναν αγνό, έντιμο αγωνιστή που μετέτρεψε κάθε στιγμή της ζωής του σε αγώνα και πολυεπίπεδη προσφορά.
Ο Πέτρος Στυλιανού ήταν και ένας πολυγραφέστατος συγγραφέας, που ενώ εργαζόταν τόσο σκληρά από πολλές φορές παράλληλα βήματα, άφησε για τις επόμενες γενεές έναν εκπληκτικά μεγάλο, σημαντικότατο συγγραφικό πλούτο.
Τα έργα του περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων:
Α) ΧΡΟΝΙΚΑ
01. Τό φρούριο τῆς Κερύνειας (1966).
02. Ἡ εποποιΐα τῶν Κεντρικῶν Φυλακῶν (1967).
03. Ὧρες Ἀνάτασης (1967).
04. SeanMacstiofain, ὁ ἑλληνολάτρης ἀρχηγός του I.R.A. (1973).
05-10. Ἕξι Μαῦρες Βίβλοι για τα εγκλήματα των τουρκικών κατοχικών δυνάμεων (1975-1978).
Β) ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ-ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ
11. Γρηγόρης Αὐξεντίου (1973).
12. Τό ξερρίζωμα (1975).
13. Οἱ τρεῖς φτωχοί ἅγιοι τῆς Κυθρέας (1975).
14. Παπάγιωρκης Ἀθανασίου (1975).
15. Γῆ μου, ὀδύνης Γῆ (συλλογή διηγημάτων, 1976).
16. Τό πονεμένο τραγούδι τῆς Ρωμιοσύνης (κρατικός έπαινος υπουργείου Παιδείας της Κύπρου, 1978).
17. Κυναίγειροι (1983).
Γ) ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ
18. Ὁ Ἅγιος Δημητριανός Κυθρέας (1972).
19. Λαογραφικόν Μηνολόγιον (1972).
20. Περί τό βασίλειον τῶν Χύτρων (1974).
21. Ἀνέκδοτοι ἐπιστολαί Κυπρίων ἀνταρτῶν κρατουμένων εἰς ἀγγλικάς φύλακας πρός Ἄγγλους ἐπισήμους (1974).
22. Turkish massacres in Smyrna in 1922, as they appear from the unpublished secret document of the American consul in Smyrna to the American Secretary of State (1979).
23. Κυπριακά ἐπαναστατικά κινήματα στά χρόνια τῆς τουρκοκρατίας, μέ βάση τά ἀρχεῖα τῶν Simancas (1979).
Δ) ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ
24. Ἐπιτεύξεις καί στόχοι στήν ἀποκατάσταση ἀναπήρων (1973).
25. Οἱ Χανσενικοί τῆς Κύπρου (1978).
26. «Η ανάγκη θεσμοθέτησης των πτωματικών μεταμοσχεύσεων νεφρών στην Κύπρο» (1983)
Ε) ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ – ΣΧΟΛΙΚΑ
27. Προβλήματα παιδείας (1968)
28. Ὁ Ἑλληνισμός ἐπί Τουρκοκρατίας (1976).
29. Ὁ Ἑλληνισμός στά χρόνια τῆςΤουρκοκρατίας (β’ έκδοση, 1978).
30. Ἐπιτομή συγχρόνου ἑλληνικῆς ἱστορίας (1976).
31. Ἡ κυπριακή βουλή τῶν ἀντιπροσώπων (1978).
32. «Μαθήματα αρχειονομίας» (παραδόσεις σε σπουδαστές της Παιδαγωγικής Ακαδημίας Κύπρου, 1981)
ΣΤ) ΠΟΙΗΣΗ
33. Ἄν (1979).
34. Ἀεί Παῖδες (1981).
II (Μετά το 1983)
(Εκδόσεις στη σειρά της Κυπριακής Βασικής Βιβλιοθήκης):
35. Οι τουρκικές σφαγές στη Σμύρνη στα 1922 (έρευνα, 1984).
36. Το μοναστήρι τ’ αρχαγγέλου Μιχαήλ στον Αναλιόντα (μελέτη, 1984).
37. Δεκαπέντε, Δεκαπεντασύλλαβα, Δεκαπεντάστιχα, Δεκαπενταυγουστιάτικα (ποίηση, 1984).
38. Αποϊέρωση (ποίηση, 1985).
39. Τα φυλακισμένα μνήματα (μελέτη, 1985).
40. Η εποποιΐα στο Λιοπέτρι (μελέτη, 1985).
41. Το μοναστήρι της Παναγιάς της Μακεδονίτισσας στη Λευκωσία (μελέτη, 1985).
42. Το μοναστήρι της μεταμόρφωσης στο Καϊμακλί (μελέτη, 1985).
43. Η εκκλησιά τ’ άη Μάμα και οι άλλες εκκλησιές της κατεχόμενης Μόρφου (μελέτη, 1985).
44. Τ’ αγνό τραγούδι (ποίηση, 1985).
45. Προοπτικές και στόχοι στην αποκατάσταση των Κυπρίων αναπήρων (κείμενα προβληματισμού, 1985).
46. Το μοναστήρι της Παναγιάς της Χρυσοσπηλιώτισαας στην Κάτω Δευτέρα (μελέτη, 1986).
47. Η Λειψία κι η Βαϊμάρη του Γκαίτε με το φακό ενός Κύπριου (ταξιδιωτικό, 1986).
48. Ευαγόρας Παλληκαρίδης-ο έφηβος ποιητής κι ηρωομάρτυρας (μελέτη, 1986).
49. Φωνές απ’ τα μπουντρούμια της Μερσίνας, των Αδάνων. της Ττοκάτ και της Αμάσιας (νουβέλα, 1986).
50. Η σύληση της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κατεχόμενη Κύπρο (μελέτη, 1987).
51. Βακχικά (ποίηση, 1988).
52. Σημάνσεις (οι πρώτες) (πρόζες, 1989).
53. Άγιος Παντελεήμονας τ’ αχερά (1989).
Πολύ σημαντικές είναι και οι διδακτορικές διατριβές του, καθώς και η μελέτη του Τα Οκτωβριανά και ο ρόλος του Κ.Κ. Κύπρου (υφηγεσία στο Πανεπιστήμιο Πράγας, 1985). Επίσης πολλές λογοτεχνικές, επιστημονικές και άλλες εργασίες του Πέτρου Στυλιανού δημοσιεύτηκαν σε περιοδικά και επιστημονικά δελτία.
Νέες εκδόσεις του:
54. Ευμελίδες και Νυγμοί (ποίηση, 1993).
55. Οδεύσεις (ποίηση, 1994).
56. Ο μέγας Πάν δεν πέθανε (ποίηση, 1994).
57. Επετειακό Τετράπτυχο (ομιλίες σε πανηγυρικές/ εθνικές επετείους, 1995)
58. Το Μοναστήρι της Παναγιάς της Μακεδονίτισσας (Β’ έκδοση, συμπληρωμένη, 1995)
59. Τα φυλακισμένα μνήματα (10η έκδοση με μικρές διορθώσεις, 1990).
Εξάλλου θα πρέπει να αναφερθούν δυο ανθολογίες ποίησής του στα Ιταλικά:
60. Η πρώτη με τον τίτλο: Gocce-Ρανίδες (1992) από τον Έλληνα καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Νεάπολης (Ιταλίας) Κωνσταντίνο Νίκα και
61. Η δεύτερη με τον τίτλο: Έμμετρα μηνύματα από την Κύπρο-MessaggiinVersidaCipro, από τον γνωστό Ιταλό νεοελληνιστή Michele Iannelli (1996).
62. Τα Οκτωβριανά. Η εξέγερση του 1931 στην Κύπρο(2001).
63. 23:57 πορεία στην αγχόνη. Μια φωτογραφική ξενάγηση στα Φυλακισμένα μνήματα της Λευκωσίας (2002).
Εξέδιδε και τα εξής περιοδικά: «Φλόγα» του ΕΔΜΑ, Τομέως Κυθρέας (1959) καθώς και το περιοδικό «Μνήμη των κατεχομένων εδαφών», που με πρωτοβουλία του και υπό τη διεύθυνσή του εξέδωσαν (για ένα όμως τεύχος) στα 1981 κατεχόμενοι δήμοι μας.
Σημαντικότατο, εξάλλου, είναι το ανέκδοτο — με δεκάδες έργα — υλικό του, ανάμεσα στο οποίο εντυπωσιακό το έμμετρο (από 55.555 ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους) έπος του για το Μεσολόγγι, βασισμένο σε απομνημονεύματα αγωνιστών που πήραν μέρος στην πολιορκία του Μεσολογγίου, όπως του αγωνιστή Κασομούλη και άλλων.
Ο Πέτρος Στυλιανού συνέγραψε πάνω από 160 βιβλία και δημοσίευσε περίπου 500 μελέτες.
Αιωνία θα είναι η μνήμη του αγνού αγωνιστή της ελευθερίας!